Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op: 13 juli 2022

De Nederlandse staat die onrechtmatig handelde bij adopties

Wat een overwinning na een lange strijd! Op 12 juli 2022 sprak het Gerechtshof in Den Haag uit dat de Nederlandse staat en een adoptiebemiddelaar onrechtmatig hebben gehandeld bij de adoptie van de in Sri Lanka geboren Dilani Butink in 1992. Ze hadden meer moeten doen om frauduleuze adopties, dus ook die van Dilani, te voorkomen. Dit hebben beide, ook na de verontrustende signalen over misstanden, ten onrechte niet gedaan.

Ik was bij deze uitspraak aanwezig als steun voor Dilani, maar ook omdat deze belangrijk is voor waar ik als juridisch belangenbehartiger van stichting Mijn Roots, de belangenorganisatie voor geadopteerden uit Indonesië, al heel wat jaren mee bezig ben. Ik heb de zaak van Dilani dan ook nauw gevolgd. Een massaclaim is nog weer complexer dan een individuele zaak, maar een dergelijk uitspraak van het Hof heeft de hoop weer wat tot leven gebracht. Makkelijk zal het zeker niet zijn, want een rechter kijkt altijd naar alle feiten en omstandigheden van het individuele geval. Niettemin zie ik ontzettend veel aanknopingspunten met de claim die ik heb neergelegd voor geadopteerden uit Indonesië.

List en bedrog bij adopties van kinderen uit Indonesië

Even kort terugkijkend op de voorgaande jaren.

Tijdens het onderzoek dat ik jaren geleden verrichtte naar adopties van kinderen uit Indonesië, ontdekte ik dat de Nederlandse staat in de jaren '70 al signalen had opgevangen van de misstanden, zoals ontvoering en ander bedrog, maar niets deed. Stichting Mijn Roots stuitte op de gevolgen daarvan tijdens hun zoektochten die zij voor geadopteerden uit Indonesië uitvoerde. We gingen de samenwerking aan en deden nader onderzoek. We kwamen tot de conclusie dat niet alleen met de vinger naar Indonesië moest worden gewezen, maar ook naar Nederland. We besloten om hiermee naar buiten te komen. Om dat te doen, daar hebben we natuurlijk wel over nagedacht, want zoiets doe je niet zomaar. De juridische vertaling is simpel: de Staat had, onder andere, beter moeten controleren op de betrouwbaarheid van de adoptiedocumenten. Voorwaarden die destijds in onder andere de vreemdelingencirculaires waren opgenomen, zijn door de verantwoordelijke ambten niet zorgvuldig nageleefd. Kortom, er werd onvoldoende gehandeld naar wat altijd het fundamentele uitgangspunt bij adoptie moet zijn: het belang van het kind.

Als juridisch belangenbehartiger van stichting Mijn Roots, stelde ik de Staat in september 2017 aansprakelijk voor nalatig handelen in adopties van kinderen uit Indonesië die in de jaren ’70 en ’80. Het ging dus om een collectieve aansprakelijkstelling met als doel: erkenning en een individuele financiële tegemoetkoming voor alle geadopteerden uit Indonesië die daar behoefte aan hebben, ten behoeve van waarheidsvinding in de zoektocht naar afstammingsgegevens. De Staat wees iedere aansprakelijk meedogenloos van de hand. Ook na een langdurig traject met de Nationale ombudsman en heel veel andere gesprekken die ik op het ministerie heb gevoerd namens de groep uit Indonesië, bleek het nalatig handelen van de Nederlandse overheid in de jaren '70 en '80 niet door te dringen.

We zijn op allerlei fronten de strijd aangegaan. Ana van Valen van stichting Mijn Roots en ik maakten samen korte video's in Indonesië over zoektochten en andere vlogs om meer draagvlak te creëren voor onze standpunten. Voor de hele kwestie werd ik actief in de politieke lobby en wist ik enkele Tweede Kamerleden bereid te vinden om in de Tweede Kamer actief in te zetten op ons doel: financiële tegemoetkoming voor roots-zoektochten en waarheidsvinding. Ik startte een petitie en met de belangenorganisaties stichting Mijn Roots, Shapla Community en Plan Angel organiseerde ik (een soort van) demonstratie in Den Haag. Via de media, zowel in Nederland als in Indonesië, zijn we ondertussen heel wat keren te horen en te zien geweest met waar het ons om te doen is: een zoektocht naar de oorspronkelijke ouders van geadopteerde kinderen is erg kostbaar en zou voor rekening van de Nederlandse overheid moeten komen. Dit was een korte samenvatting, maar zo hebben we dus heel veel gedaan om een dure stap naar de rechter te kunnen vermijden.

Misstanden erkend, maar geen adequate ondersteuning

Begin 2019 werd een onderzoekscommissie (de Commissie Joustra) ingesteld om misstanden in adopties in het verleden te laten onderzoeken voor vijf landen, waaronder Indonesië. De conclusies die in februari 2021 werden gepubliceerd, waren snoeihard. Dus ook voor wat betreft het onzorgvuldig handelen door de Staat in adoptieprocedures van kinderen uit Indonesië. Met de excuses van de toenmalige minister voor rechtsbescherming, kregen we de bevestiging van wat we al hadden aangekaart. Daarom stelde ik de Staat nogmaals aansprakelijk, maar dit keer uitgebreider. Maar ondanks het rapport, bleef de reactie ongewijzigd: er komt geen financiële tegemoetkoming voor de individuele geadopteerde voor rootsonderzoek en waarheidsvinding. De stap naar de rechter is blijkbaar nog steeds nodig.

Willen weten waar je vandaan komt, is iets natuurlijks

Bijna ieder mens wil weten waar zijn roots liggen. Voor een geadopteerde is het niet vanzelfsprekend om te weten van wie hij of zij afstamt. Voor veel geadopteerden gaat het niet alleen om een intrinsieke motivatie om te willen weten waar hun wortels liggen, ook is het voor veel van hen belangrijk om te achterhalen wat er (werkelijk) rondom hun adoptie is gebeurd. Het gaat dan om het verloop: vanaf het moment dat de biologische moeder en het kind van elkaar zijn gescheiden (met of zonder voor de adoptie) tot aan de adoptie van het kind (met of zonder vervalsingen). Er zijn nu eenmaal strafbare feiten gepleegd, met alle gevolgen van dien.

Toen we ermee naar buiten kwamen, hadden we wel verwacht dat het voor veel geadopteerden hun leven op z'n kop kon gaan zetten. Na de Zembla aflevering deden geadopteerden die hun biologische moeder, of ander familielid, hadden teruggevonden alsnog een DNA test. Bleek dat het toch niet de biologische moeder was. En zo zijn er nog veel meer verhalen. Steeds meer geadopteerden die wilden weten hoe het in hun adoptie is verlopen, klopten aan bij stichting Mijn Roots.

Het maakt dan helemaal niet uit of een geadopteerde hier een goed leven heeft kunnen opbouwen. Hij/zij heeft het recht om de waarheid te kennen.

Het leed van geboorteouders

Ik vind dat het perspectief vanuit de geboorteouders altijd nog wordt onderbelicht. Het kwam vaak voor dat geboorteouders die hun kind tijdelijk in een opvangtehuis hadden ondergebracht omdat ze moesten werken, hun kind ineens niet meer terugkregen. In veel gevallen, zo is gebleken, had de geboortemoeder helemaal geen toestemming gegeven voor adoptie. Feitelijk gaat het om kinderroof. Zo heeft Ana met meerdere geboortemoeders gesproken die verklaarden dat ze jarenlang naar hun kind hebben gezocht (zie foto met één van de moeders). Het is ook voorgekomen dat geboorteouders er achter waren gekomen dat hun kind in Nederland was beland, maar dat de adoptie juridisch gezien niet meer kon worden teruggedraaid. Ze waren hun kind kwijt. Onmenselijk. Maar daar werd in geen enkel opzicht rekening mee gehouden. En nog steeds niet.

Over de misstanden en de rol van de Nederlandse overheid hierin, heb ik een boek geschreven: “Postpakketjes van Overzee”. Binnenkort is de Engelse versie te verkrijgen in e-book vorm.

Een oordeel van de rechter zou niet nodig hoeven zijn

Is het nu echt nodig voor ons om door te gaan met de massaclaim? Dat de Staat jegens een grote groep geadopteerden uit Indonesië (en diens geboorteouders) onrechtmatig heeft gehandeld, staat wat mij betreft buiten kijf. Er zijn fundamentele rechten geschonden. Er zijn zoveel concrete harde bewijzen die dit kunnen aantonen, dat het niet meer op een ander manier is uit te leggen. Het blijft teleurstellend dat, na alles wat we nu weten, de stap naar de rechter moet worden genomen. Vandaag ben ik door Tweede Kamerlid Van Nispen benaderd voor eventuele Kamervragen aan de minister over de uitspraak van Dilani. Hij denkt al jaren met ons mee en vraagt me regelmatig om input over dit onderwerp. Wat ik zou willen voorleggen aan de minister voor rechtsbescherming: er liggen twee aansprakelijkstellingen onder in de ladekast die de minister misschien toch nog een keer opnieuw wil bestuderen, rekening houdend met wat het Hof heeft uitgesproken over de verantwoordelijkheid die de Staat ten onrechte niet heeft genomen? Zo concreet zal de vraag mogelijk niet gesteld worden, maar het is het proberen waard. Het zou toch zo mooi zijn als de Staat nu de hand in eigen boezem steekt, in plaats van andere geadopteerden (individueel of via een massaclaim) alsnog een langslepende en zeer kostbare juridische procedure in te jagen.

Voor Dilani heeft het recht in ieder geval gezegevierd. Trots op haar! Deze uitspraak is zo ontzettend waardevol voor heel veel andere geadopteerden wiens afstamming onzeker is gemaakt, mede doordat de Staat heeft nagelaten haar verantwoordelijkheid te nemen, in het werkelijke belang van het kind.

» Dossier adoptiezaken: overzicht van alle informatie vanaf 2017, over o.a. het onderzoek en de claim voor geadopteerden uit Indonesië, acties in de politieke lobby, en meer.
» Adoptiedebat en rootsfonds: recente brieven gericht aan ministerie en Tweede Kamer, waaronder de bezwaren tegen de huidige plannen met betrekking tot subsidie voor groeps-rootsreizen.
» Adoptiezaken in de media: alle publicaties waar ik mijn bijdrage aan heb geleverd.