Opvolging reactie
Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op www.ojau.nl, laatste update 28 juli 2021
Op 9 juni 2021 was in de Tweede Kamer het commissiedebat Adoptie. In de aanloop hiernaartoe had ik enkele belangrijke punten naar Tweede Kamerlid Van Nispen gestuurd, hoewel hij die inmiddels natuurlijk wel kent, om nogmaals aan te kaarten in het debat. Heel fijn dat hij het zo stevig heeft kunnen verwoorden. Minister Dekker gaat de optie van een (schade)fonds toch nog een keer bekijken. De meer gedetailleerde antwoorden van de minister volgen in het najaar.
Op 5 juli 2021 heb ik als reactie op de afwijzing van de herhaaldelijke aansprakelijkstelling en gezamenlijk statement een brief gestuurd naar de minister voor rechtsbescherming en zijn ministerie. In deze brief heb onder andere verwezen naar de Tweede Kamerleden die kritische vragen hadden met betrekking tot het feit dat de minister niet wil overgaan tot een financiële tegemoetkoming. Het expertisecentrum zal namelijk niet effectief kunnen bijdragen aan een roots-zoektocht naar biologische familieleden. Op 28 juli 2021 ontving ik een afwijzende reactie op deze brief. Wederom wordt verwezen naar het expertisecentrum. Er valt dus nog veel werk te doen.
» Brief Ministerie van J&V, 28 juli 2021: Afwijzing rootsfonds
» Brief OJAU, 5 juli 2021: Reactie op afwijzing aansprakelijkstelling, incl. grondslag rootsfonds
» Bijlage bij brief: Verslag commissiedebat adoptie 090621 - onderdelen met betrekking tot financiële tegemoetkoming
Deze brief heb ik ook naar enkele Tweede Kamerleden en het projectteam van het Expertisecentrum verstuurd.
Reactie op de aansprakelijkstelling en het gezamenlijk statement
Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op www.ojau.nl, 5 juni 2021
Op 4 juni 2021 ontving ik van de minister voor rechtsbescherming eindelijk een inhoudelijke reactie in een brief - van slechts twee kantjes - op de schriftelijke (herhaaldelijke) aansprakelijkstelling en het gezamenlijk statement van 25 maart 2021.
Kort gezegd: het is een afwijzing. Uitermate teleurstellend, maar ergens was het wel te verwachten.
» Brief Ministerie van J&V, 29 mei 2021: Reactie op aansprakelijkstelling en gezamenlijk statement 29052021 int geadopteerden
De minister ziet geen juridische grond voor het bekostigen van individuele zoektochten voor interlandelijke geadopteerden die zoekbehoefte hebben, en zal ook niet overgaan tot het openstellen van een fonds dat zou moeten voorzien in de kosten voor een financiële tegemoetkoming voor interlandelijke geadopteerden ter bevordering van roots-zoektochten, waarheidsvinding en identiteitsherstel.
De minister blijft zitten op zijn stokpaardje; het landelijk expertisecentrum. Geen verrassing natuurlijk om via de aanbevelingen van de commissie Joustra steeds datgene te omzeilen waar het voor veel interlandelijk geadopteerden werkelijk om gaat.
» Lees hier de brieven: schriftelijk aansprakelijkstelling en gezamenlijk statement.
36,4 miljoen euro voor het expertisecentrum, niet voor individuele zoektochten
De minister schrijft in zijn reactie dat er een apart bedrag voor het landelijke expertisecentrum beschikbaar is gesteld. Daar was ik inmiddels ook al achter, omdat hij dit op 12 mei j.l. heeft aangekondigd in zijn beantwoording op vragen over de beleidsreactie op het Rapport commissie Joustra [LINK]. Het gaat om een bedrag van 36,4 miljoen euro dat ingezet zal worden over een periode van vijf jaar, terwijl er blijkbaar geen één cent zal worden besteed aan individuele zoektochten. Wel zal het expertisecentrum ondersteuning bieden aan de geadopteerden die een zoektocht ondernemen. Hoe ziet de minister dit precies als het gaat om een geadopteerde concreet verder te helpen in een dergelijke zoektocht? Met het aanbod dat de minister in grote lijnen wil bieden - toegang tot adoptiedossiers, informatie over zoektochten, psychosociale hulp en juridische ondersteuning - zal een groot deel van de geadopteerden niet geholpen zijn.
Niet voor roots-zoeken, waarheidsvinding en identiteitsherstel
Het landelijke expertisecentrum zal vast iets kunnen bijdragen als het gaat om ondersteuning bij de beantwoording van afstammingsvragen, maar hoe het landelijke expertisecentrum concreet kan en zal bijdragen aan roots-zoektochten, waarheidsvinding en identiteitsherstel, is volstrekt onduidelijk. Het budget voor het expertisecentrum is namelijk niet bedoeld voor het bekostigen van individuele zoektochten, zoals ook blijkt uit de reactie op de aansprakelijkstelling. Als het gaat om toegang tot adoptiedossiers, worden de geadopteerden die al een adoptiedossier in hun bezit hebben niet verder geholpen in een zoektocht. Wat voor ondersteuning kan deze groep geadopteerden dan nog verwachten als er geen geld is vrijgemaakt voor het zoeken naar biologische familieleden in het land van herkomst? Als het bijvoorbeeld gaat om juridische ondersteuning, wordt daar dan mee bedoeld dat een geadopteerde kosteloos zijn naam of valse geboortedatum naar de juiste geboortedatum kan wijzigen? Geadopteerden kunnen wel vragen stellen over deze onderwerpen, maar het lijkt erop dat het daarmee dan is gedaan. Het is totaal niet transparant aan wie of aan wat het bedrag van 36,4 miljoen euro precies wordt besteed.
Kennisoverdracht kost tijd
Overigens wil de minister de aanwezige kennis en kunde bij de land specifieke belangenorganisaties die helpen bij individuele zoektochten, bundelen. Hier is ook weer veel tijd mee gemoeid, en die tijd hebben veel geadopteerden niet. Ook niet onbelangrijk is dat de land specifieke belangenorganisaties, zoals stichting Mijn Roots, Plan Angel, Shapla Community en nog vele andere, reeds enkele jaren op eigen krachten, belangeloos en in hun vrije uren naast hun gezin en/of werk, hun expertise en netwerk in zowel Nederland als het land van herkomst hebben opgebouwd. In feite wordt gevraagd om al hun kennis uit hun (veld)onderzoek even over te dragen ten behoeve van een landelijk expertisecentrum waar nog weinig tot niets over bekend is. Zo makkelijk wordt hierover gedacht. En wat gaat het expertisecentrum met die informatie doen? Het risico is er dat bepaalde informatie niet goed wordt overgedragen, aangezien de ambtenaren zich niet hebben verdiept in de cultuur van de landen van herkomst.
Subsidieregeling belangenorganisatie
Verder geeft de minister aan dat iedere geadopteerde zijn eigen verhaal en behoefte heeft aangaande een zoektocht en iedere zoektocht een eigen invulling kent, waarbij de geadopteerde zelf aan zet is. Ze kunnen dan terecht bij de land specifieke belangenorganisatie. Maar dat is niets nieuws. Het gaat erom dat de geadopteerde die bij een dergelijke belangenorganisatie aanklopt, ook een zoektocht kan bekostigen. Weliswaar is onlangs een budget van 25.000 euro per land specifieke belangenorganisatie vrijgemaakt - dat overigens eerst als voorschot wordt verstrekt - maar ook dat budget mag niet worden besteed aan alles wat te maken heeft met roots-zoektochten. Dat heeft de minister nadrukkelijk in de subsidieregeling belangenorganisaties interlandelijke geadopteerden bepaald [LINK]. Kortom, de groep geadopteerden die het aangaat, staat nog steeds met lege handen.
Juridische grondslag hoeft niet bepalend te zijn
Zoals de minister voor rechtsbescherming zelf aangeeft met betrekking tot het opschorten van de huidige adopties, heeft interlandelijke adoptie een “aanzuigende werking” als het gaat om kinderen die in een kindertehuis terechtkomen. Dit is precies wat er is gebeurd bij kinderen die in het verleden ter adoptie Nederland zijn binnengekomen. De mogelijkheid van adoptie van een buitenlands kind creëerde die aanzuigende werking. Er ontstond een perverse prikkel om de markt van vraag en aanbod van kinderen in stand te houden. De Nederlandse overheid liet die vrije markt op z'n beloop, ze deed niets met signalen over kinderroof, vervalsing van geboorte- en afstandsdocumenten, hield geen controle en toezicht op Nederlandse adoptiebemiddelaars, en bleef onder haar verantwoordelijkheid beginseltoestemmingen, inreisvisa en verblijfsvergunningen verstrekken.
Drempels voor een juridische procedure
Ik had gehoopt dat er toch iets voor het collectief bereikt kon worden, en dat het ministerie met de uitkomst van het rapport van de commissie Joustra zou meebewegen zodat de individuele geadopteerde de weg naar de rechter niet hoeft te bewandelen. De minister heeft weliswaar uitgesproken de verjaring niet meer in te roepen, maar verjaring is slechts één drempel in een juridische procedure. Een juridische procedure zal een langslepend en emotioneel proces zijn, en de geadopteerde wordt wederom op kosten gejaagd. Blijkbaar wil de minister per individu kant en klaar bewijs hebben voordat zij enige aansprakelijkheid erkent, en dan moet de rechter er maar een uitspraak over doen. Een rechter kijkt dan echter of is voldaan een aantal (juridische) criteria en die zijn pittig. Veel geadopteerden hebben echter slechts een vermoeden van fraude, via indirect bewijs. Ook al is het naar mijn mening vrij sterk bewijs, toch is er een mogelijkheid dat het voor de rechter niet genoeg is om tot aansprakelijkheid voor schade te oordelen.
Onrechtvaardig
Het voelt behoorlijk onrechtvaardig, omdat het wel degelijk is bewezen dat veel interlandelijke geadopteerden in het bezit zijn van valse documenten en als gevolg daarvan de waarheid rondom hun adoptie niet kunnen achterhalen. Zij hebben daar nooit om gevraagd. Ze zijn als kind niet beschermt. En aan de andere kant zijn er biologische ouders die hun kind hebben verloren, en daar evenmin om hebben gevraagd. Er zijn mensenrechten geschonden. Echter, dat de Nederlandse overheid in het verleden fouten heeft gemaakt en nalatig heeft gehandeld in adoptieprocedures, is blijkbaar niet een voldoende grond voor aansprakelijkheid voor (geleden en toekomstige) schade.
Coulance is een beladen begrip
De minister is nog steeds van mening dat de inrichting van een landelijk expertisecentrum aan interlandelijke geadopteerden - in lijn met de aanbevelingen van de commissie Joustra - een passende vorm van ondersteuning biedt t.b.v. van alle geadopteerden bij zoektocht naar hun achtergrond. De commissie Joustra heeft verder geen aanbevelingen gedaan in het kader van juridische schuld en juridische aansprakelijkheid. Overigens is erkenning van aansprakelijkheid mijns inziens helemaal niet per se nodig om in ieder geval een (schade)fonds op te richten, ter bevordering van roots-zoektochten, waarheidsvinding en identiteitsherstel, voor die geadopteerden die daar behoefte aan hebben. En dat hebben ze lang niet allemaal.
Vervolgvragen over het landelijk expertisecentrum
Eerder al deze week heb ik in verband met de komende commissievergadering Adoptie op 9 juni 2021 Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) wederom aangeschreven, dit keer met mijn zorgen over de inrichting van het landelijk expertisecentrum. Hopelijk kan hij aandacht vragen op enkele vragen die ik graag beantwoord wil zien. Soortgelijke vragen heb ik ook neergelegd bij het projectteam Expertisecentrum Interlandelijke Adoptie dat betrokken is bij het opzetten hiervan [LINK]. Een vraag is in ieder geval al beantwoord: het expertisecentrum gaat een geadopteerde niet concreet helpen van A naar B in zijn zoektocht. De excuses zijn er, maar de minister voegt geen concrete daden bij zijn woorden als het gaat om herstel van rechten. De geadopteerde zal de kosten voor waarheidsvinding hoe dan ook zelf moeten bekostigen, en vooralsnog ook de kosten voor identiteitsherstel.
Een roots-zoektocht doe je niet vanachter een bureau op zeventien hoog, maar in het veld. Het is duidelijk dat de minister nog steeds niet begrijpt wat een zoektocht naar afstammingsgegevens en naar biologische familieleden in het land van herkomst inhoudt, en wat het doet met een geadopteerde. Voor sommigen geldt dat ze een misdrijf aan het oplossen zijn. Hij heeft overigens verder niet geageerd op de 105 verhalen die ik had meegestuurd, behalve dan dat hij het schrijnend vindt voor de geadopteerden die slachtoffer zijn geworden van kinderhandel. En daar moeten we het dus mee doen.
Hoe nu verder? Daar ga ik me nog even op beraden. Word vervolgd...