Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op www.ojau.nl, 5 maart 2020
Er zijn weer ontwikkelingen die ik graag met jullie wil delen. Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft antwoord gegeven op de brief die ik op 3 december 2019 namens stichting Mijn Roots, Plan Angel en Shapla Community heb gestuurd. Aanvankelijk was het voorstel dat Fiom de verdeling van deze middelen zou organiseren. Dit voorstel kon niet rekenen op voldoende draagvlak. Niet alleen de hierboven genoemde stichtingen konden zich niet vinden in die mogelijk rol van het Fiom, ook andere belangenorganisaties hebben hun kritiek geuit hierop. Fiom zelf kon evenmin uit de voeten met deze rol. Daarom heeft de minister in het debat met de Tweede Kamer op 11 december 2019, waar ook ik bij aanwezig was, toegezegd dat het ministerie de regie zal blijven voeren.
Hoe gaat het nu verder met het project ‘Roots’ van het ministerie? Dat wil zeggen, met het voornemen het aanbod te versterken aan geadopteerden die zoeken naar hun afkomst. In een e-mail van 2 maart 2020 heeft het ministerie mij hierover geïnformeerd.
Terugblik
Er zijn meerdere besprekingen in verschillende samenstellingen geweest over de wijze waarop we het aanbod kunnen versterken. Zo was er eind 2018 een brainstormsessie. Daarna heeft de minister voor Rechtsbescherming alle betrokken organisaties opgeroepen met een gezamenlijk plan te komen. Verschillende organisaties hebben een al dan niet gezamenlijk plan ingediend, of hebben op een andere manier input geleverd. Vervolgens heeft het ministerie in het voorjaar gespreksrondes georganiseerd. Naar aanleiding hiervan is aangekondigd dat 1,2 miljoen beschikbaar komt. In zijn brief aan de Tweede Kamer in december 2019, heeft de minister voor Rechtsbescherming de volgende kaders voor het vervolg geschetst:
"In de gesprekken met de belangenorganisaties is mij duidelijk geworden dat naast het versterken van het generieke aanbod, het belangrijk is om per organisatie en per land te bezien hoe wij de zoektochten voor geadopteerden kunnen vergemakkelijken. Dit omdat de context en wet- en regelgeving ten aanzien van zoektochten in de landen van herkomst verschillend is en daardoor ook de werkwijzen van de belangenorganisaties. Het komend jaar gaat Fiom met de belangenorganisaties in kaart brengen wat per land nodig is om geadopteerden te helpen zoeken naar hun roots. Ik stel hiervoor in totaal maximaal € 1,2 miljoen beschikbaar. Dit geld moet ten goede komen aan een zo groot mogelijk groep geadopteerden en niet alleen aan geadopteerden die nu al aan hun zoektocht begonnen zijn. De financiële impuls is dan ook gericht op het versterken van deze belangenorganisaties die zich hiervoor inzetten. Dit betekent bijvoorbeeld dat ik geen individuele zoektochten ga bekostigen. In plaats daarvan geef ik Fiom de opdracht om met de organisaties in kaart te brengen:
1. wat in het land van herkomst nodig is (zoals het aanleggen van netwerken voor zoektochten in het land van herkomst of het opzetten van lokale aanmeldpunten voor afstandsfamilies in de landen van herkomst) en wat Fiom en de organisaties hierin kunnen betekenen;
2. hoe de organisaties de interne werkprocessen kunnen verbeteren en gebruik kunnen maken van elkaars ervaringen, kennis en expertise (zoals dossiervoering of het opzetten van een archief met landspecifieke informatie waartoe elke geadopteerde toegang heeft). Afhankelijk van de rapportages, zal ik een besluit nemen over de besteding van de middelen. Dit zal gebeuren binnen een nader uit te werken subsidiekader. Ik zal uw Kamer in het voorjaar op de hoogte stellen van de voortgang."
Vervolg
Er worden twee projectleiders bij het Project-, Programma- en AdviesCentrum (PPAC) van het ministerie aangesteld die het ministerie gaan ondersteunen. Het is hun opdracht om samen met de belangenorganisaties stimuleringsmaatregelen te benoemen die duurzaam bijdragen aan de verbetering van zoekacties naar roots op de korte en langere termijn. Daarnaast kunnen de projectleiders de organisaties waar nodig bijstaan en adviseren bij de meer bedrijfskundige vraagstukken. Zij zullen voor de zomer aan het ministerie van Justitie en Veiligheid een zo breed mogelijk gedragen voorstel presenteren op basis waarvan de minister besluit over de verdeling van de middelen binnen een subsidiekader. Hierbij zullen zij uiteraard voortborduren op het vele voorwerk en mede gebruikmaken van de rapportages van Fiom.
Verder houd ik samen met de belangenorganisaties Mijn Roots, Plan Angel en Shapla Community de verdere ontwikkelingen heel nauw in de gaten en blijven we met elkaar in overleg hierover. Hoe we hier nu mee verder gaan, zullen we ons binnenkort over gaan beraden.
Geen financiële tegemoetkoming apart voor geadopteerden
Daar ziet het ministerie van Justitie helaas vanaf. Teleurstellend. Ik ben natuurlijk nog niet uit gelobbyd, maar het betekent wel dat stichting Mijn Roots en ik ons gaan beraden op eventuele vervolgstappen. We willen namelijk dat iedere geadopteerde die hier recht op heeft, en daar zelf ook aanspraak op wil maken, een financiële tegemoetkoming krijgt die de werkelijke kosten voor een zoektocht (die al is uitgevoerd, nog gaande is of in de toekomst zal gaan plaatsvinden) dekken, alsmede voor eventuele dna testen. Hoe of via wie hij of zij dan een zoektocht uitvoert, maakt dan niet uit.
Met enkele advocaten van een gerenommeerd advocatenkantoor heb ik enige tijd geleden al een overleg gehad over een mogelijk procedure. Het advies is echter om eerst het rapport van de commissie Joustra af te wachten, omdat de rechter dit ook zal doen voordat hij zich over iets zal gaan uitspreken. De commissie Joustra heeft de bevoegdheid om, naast de resultaten van het onderzoek mede te delen, het ministerie van Justitie te adviseren over welke vervolgstappen er eventueel gemaakt zouden moeten worden, als blijkt dat de Nederlandse Staat daadwerkelijk nalatig heeft gehandeld. Daarna kunnen we zien of een juridische procedure nodig is, en met welke insteek, om eventuele opening naar individuele financiële tegemoetkoming te bewerkstellingen. Dat kan via artikel 3:305a Burgerlijk wetboek. Erkenning van gemaakte fouten is voor velen belangrijk.
Collectieve actie
Artikel 3:305a BW voorziet in een mogelijkheid voor stichtingen of verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid om een rechtsvordering in te stellen die strekt tot bescherming van gelijksoortige belangen van andere personen, voor zover zij deze belangen ingevolge haar statuten behartigt. Stichting Mijn Roots behartigt specifiek deze belangen.
Het kenmerkende van deze procedure is dat tussen de gedaagde (i.c. de NL Staat) en de organisatie (i.c. Mijn Roots) die de vordering instelt geen direct geschil bestaat. De organisatie behartigt dan de belangen van een (onbekende) groep individuele belanghebbenden. De procedure wordt door de organisatie echter wel op eigen naam gevoerd.
De collectieve actie heeft een subsidiair karakter. Dit betekent dat de individuele belanghebbende alsnog zelf de beslissing kan maken om te procederen of daarvan af te zien. Daarnaast heeft de uiteindelijke beslissing van de rechter slechts gezag van gewijsde tussen de stichting die de procedure voert en de wederpartij. Een en ander houdt in dat een individuele belanghebbende geen rechten kan ontlenen aan het vonnis van de rechter in de collectieve actie. Dit wil niet zeggen dat de collectieve actie zonder betekenis is. De Hoge Raad heeft namelijk bepaalt dat het oordeel in de 3:305a-procedure het uitgangspunt vormt in eventuele vervolgprocedures.
De in collectieve actie in te stellen vordering kan niet een vordering tot schadevergoeding behelzen. Dit is in artikel 3:305a, derde lid, BW uitdrukkelijk uitgesloten. Wel kan een verklaring voor recht worden gevorderd dat de gedaagde – hier: de Staat – toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld. Deze verklaring voor recht kan vervolgens worden gebruikt in individuele vervolgprocedures of in een poging tot een collectieve schikking te komen.
Ook zijn er mogelijkheden voor Mijn Roots om namens individuele geadopteerden op te treden en een schadevergoeding te vorderen. Dit kan onder andere door de vorderingen te bundelen. Hierover heb ik na de Zembla uitzending van 28 maart 2018 en de bijeenkomst op de Indonesische Ambassade naar aanleiding van die uitzending, met enkele geadopteerden en adoptieouders gesproken. Mocht uiteindelijk besloten worden om in de collectieve procedure ook individuele vorderingen in te zetten, zal ik jullie t.z.t. informeren hieromtrent.
Stichting Mijn Roots
De aanvragen blijven binnenkomen en de stichting groeit en groeit. We zien succesvolle zoektochten, maar helaas zijn er nog genoeg onopgeloste zaken. Het is mooi om te zien dat men vertrouwen heeft in het werk van de stichting. In 2016 heeft het Fiom hun lopende dossiers aan stichting Mijn Roots overgedragen. Het zou dus terecht zijn als stichting Mijn Roots subsidie krijgt ten behoeve van haar werkprocessen. Mijn Roots wil namelijk de vele geadopteerden die er al voor hebben gekozen (of dat nog zullen doen) om hun belangen door Mijn Roots te laten behartigen, de beste service kunnen bieden. Er zullen meer zoekmogelijkheden zijn als de financiële middelen ook voldoende toereikend zijn. Niet iedere geadopteerde kan alle kosten voor een zoektocht (incl. dna testen) betalen, maar zou daar eigenlijk ook zelf niet voor hoeven opdraaien.
Ik houd jullie op de hoogte!