WIA-zelfstandige genekt door inkomenseis
Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op www.ojau.nl, 15 maart 2023
Zo nu en dan word ik door personen benaderd die aan mij vragen waar ze op moeten letten als zij een WIA-uitkering hebben en een onderneming willen starten. Het gaat dan om personen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn verklaard en een WGA-uitkering ontvangen. Het is goed dat ze zich vooraf willen informeren, maar ik constateer ook dat ze er bij het UWV vaak niet uitkomen en de medewerkers daar ook niet goed kunnen vertellen hoe het zit. Zo heeft een cliënt van mij dit helaas moeten ondervinden, waardoor hij achteraf werd geconfronteerd met een hoge terugvordering omdat een te hoog WIA-voorschot was toegekend.
Inkomenseis voor de WIA
Het inkomen uit zelfstandige onderneming wordt in mindering gebracht op de WIA-uitkering. UWV bekijkt achteraf wat de WGA-gerechtigde heeft verdiend en gaat daarbij uit van de belastbare winst uit onderneming. Het kan zijn dat die nihil is, vooral in de eerste jaren, wat vaak voorkomt bij startende ondernemers vanwege enkele belastingvoordelen (zoals de startersaftrek) en omdat in de eerste jaren nog geen hoge omzet wordt gegenereerd door bijv. investeringskosten. Er is dan geen inkomen dat in mindering gebracht hoeft te worden. Over het zelfstandig ondernemen naast een WIA-uitkering, is op de UWV website informatie te vinden: Een bedrijf starten met een WIA-uitkering.
Echter, de informatie op de website is niet volledig. Waar de gedeeltelijk arbeidsongeschikte die minder dan 80% arbeidsongeschikt is verklaard óók rekening mee moet houden, is de inkomenseis. Hieronder wordt het uitgelegd.
In de toekenningsbeschikking van UWV staat hoeveel de WGA-gerechtigde nog kan verdienen (verdiencapaciteit). Na een bepaalde periode stopt de loongerelateerde uitkering (LGU). De duur hiervan wordt op dezelfde manier berekend als voor de WW. Wanneer die LGU stopt, staat ook in de toekenningsbeschikking over de WIA. Na die periode wordt bekeken of de WGA-gerechtigde een loonaanvullingsuitkering (LAU) of een lagere vervolguitkering (VVU) krijgt. Soms wordt er een nieuwe medische/arbeidsdeskundige beoordeling verricht maar vaak ook niet, vanwege de structurele achterstanden bij UWV. De VVU is gebaseerd op het minimumloon. Welke uitkering de WGA-gerechtigde krijgt, is afhankelijk van diens inkomen: de WGA-gerechtigde moet minstens de helft verdienen van wat hij of zij volgens de arbeidsdeskundige kan verdienen: de inkomenseis. Doet hij of zij dat niet, dan krijgt de WGA-uitkeringsgerechtigde die lagere VVU.
Ook bij de beoordeling van de inkomenseis wordt rekening gehouden met de belastbare winst uit onderneming (vermeerderd met de ondernemersaftrek en de MKB-winstvrijstelling). Hier zit het probleem, want dat kan leiden tot teleurstellingen bij de WGA-gerechtigde.
Stel dat de arbeidsdeskundige heeft berekend dat een WGA-uitkeringsgerechtigde € 1.000 kan verdienen (dit staat dus vermeld in de bijlage van de WIA-toekenningsbeschikking), dan moet hij of zij dus minstens € 500 verdienen om niet in die lagere uitkeringssoort terecht te komen. Dit betekent voor een zelfstandige die weliswaar (omgerekend vanuit een jaaromzet) € 500 bruto per maand aan inkomen heeft gegenereerd maar een negatieve belastbare winst uit onderneming heeft (bijv. vanwege bijvoorbeeld hoge aftrekbare kosten), niet aan de inkomenseis voldoet.
Let dus op: er wordt voor de beoordeling of aan de inkomenseis is voldaan niet uitgegaan van de omzet, maar van de belastbare winst uit onderneming. Wat vreemd is, want de omzet zegt veel meer over wat iemand ‘daadwerkelijk’ heeft verdiend.
UWV zegt het zo mooi dat het loont om te werken. Dit gaat dus, in vele opzichten, lang niet altijd op! Een WIA-gerechtigde voor wie het al lastig blijkt te zijn om aan een baan te komen en daarom als ondernemer toch probeert een inkomen te genereren, kan hiermee behoorlijk worden gestraft.
Op het verkeerde been gezet
In de zaak voor mijn cliënt heeft het UWV nooit op deugdelijke wijze geïnformeerd over deze inkomenseis die van belang is voor de beoordeling of een WIA-uitkeringsgerechtigde recht heeft op een LAU of VVU.
Mijn cliënt vulde op het wijzigingsformulier zijn geschatte 'inkomsten' in. Hij ging daarbij uit van de omzet omdat hij dacht dat UWV juist die gegevens nodig had. Omzet zegt iets over verdiensten. Op basis van een schatting van de omzet die mijn cliënt netjes had opgegeven, is zijn WIA-voorschot berekend. Nu blijkt dat hij eigenlijk een geschatte belastbare winst uit onderneming had moeten invullen. Dit wist hij niet en dat is hem ook nooit duidelijk gemaakt. Het is ook lastig om een schatting te maken.
De omzet zegt iets over de declarabele uren en de verdiensten/inkomsten, dus waarvoor de ondernemer heeft gedeclareerd bij de klant. Winst is het positieve resultaat van een bedrijf in een bepaalde periode minus alle uitgaven en kosten van de inkomsten (omzet). Welke bedrijfskosten een ondernemer precies gaat hebben in een bepaald jaar, is niet altijd goed in te schatten. Nota bene wordt nog 21% Btw in mindering gebracht op de diensten.
Als mijn cliënt dit had geweten, dan had hij aangegeven dat zijn winst nihil zou zijn. UWV had het voorschot dan kunnen berekenen gebaseerd op het gegeven dat hij niet aan de inkomenseis zou voldoen. Overigens, als mijn cliënt had geweten dat hij achteraf met een hoge terugvordering geconfronteerd zou worden, dan was hij niet eens begonnen met het starten van een eigen onderneming.
In het bezwaarschrift heb ik namens mijn cliënt verwezen naar een uitspraak van 8 juni 2022 van de rechtbank Limburg, waar het UWV verder niet op in is gegaan. In deze vergelijkbare zaak acht de rechtbank het goed voorstelbaar dat de betrokkene om wie het in die zaak ging, door de gebrekkige vraagstelling op het wijzigingsformulier op het verkeerde been is gezet. UWV had zich dat moeten realiseren. Hoewel een toelichting op de schatting ontbrak heeft UWV daarna ook bij de vaststelling van de voorschotverstrekking geen uitleg gevraagd over die schatting. Het UWV had dus niet mogen overgaan tot het volledig terugvorderen van het teveel betaalde voorschot.
Gezien de geschatte inkomsten die mijn cliënt had opgegeven, had UWV kunnen onderkennen dat hij mogelijk niet aan de inkomenseis zou voldoen, omdat zijn belastbare winst uit onderneming na eventuele aftrekposten en belastingvoordelen (zoals startersaftrek) op nihil zou uitkomen. UWV had dus nooit een dergelijk voorschot van die hoogte moeten uitbetalen.
In het bezwaar ben ik ook nog uitgebreid ingegaan op de ‘menselijke maat’ waarmee het UWV pretendeert meer rekening te houden, maar ook daar is in de beslissing op bezwaar helemaal niets van terug te zien. De beslissing op bezwaar was eerder doorspekt met standaardteksten. Overigens wel de verkeerde, want er worden argumenten gegeven over iets wat in het bezwaarschrift verder niet is betwist.
De slager keurt zijn eigen vlees, zo zie ik het altijd bij arbeidsongeschiktheidszaken. Toepassing van de menselijke maat is in deze zaak ver te zoeken. Liever laat UWV het over aan de rechter. Helaas moest mijn cliënt de stap naar de rechter dan ook nemen. Wordt vervolgd...
Eerdere zaak
In 2019 heb ik een zaak gehad waarbij een WGA-gerechtigde een groot bedrag aan WIA-uitkering moest terugbetalen, omdat zij niet voldeed aan de inkomenseis. Helaas is het bezwaarschrift, als ook het beroep bij de rechtbank ongegrond verklaard. In juni 2022 heeft de rechtbank Limburg in een vergelijkbare zaak het UWV wel op de vingers getikt. Hopelijk werkt deze in het voordeel van de cliënt die ik momenteel bijsta. Natuurlijk is het heel erg casuïstisch, maar het zou heel goed zijn als aan de burger meer helderheid en transparantie wordt geboden en verantwoordelijkheden die bij de instantie horen, bij de instantie neer te leggen, in plaats van bij de burger. Een utopie? Ik zou ernaar willen streven, maar helaas kan ik dat niet alleen. Er zijn Tweede Kamerleden die pleiten voor meer voortvarendheid, transparantie en een behoorlijke uitvoering van socialezekerheidswetten, waaronder de WIA, en gelukkig zijn er rechters die verder kijken dan de letter van de wet, maar het is niet genoeg. Er moet echt iets veranderen in het hele systeem.
[Let op! Laat je ook goed informeren als je al gedeeltelijk onderneemt en je had een baan in loondienst waaruit je ziek bent geworden en nu een WIA-uitkering krijgt. Ook dan geldt dat inkomsten uit onderneming worden gekort op de WIA en dat je eventueel aan de inkomenseis moet voldoen. Het is verder van belang dat UWV vooraf op de hoogte is van eventuele inkomsten uit eigen onderneming).
Lees hier over de zaak WGA en ondernemerschap - Werken loont niet altijd
Lees ook