Een kijkje in de keuken van de overheid
Let op: dit artikel wordt binnenkort geactualiseerd. Vanaf 1 mei 2022 is de nieuwe Wet open overheid (Woo) in werking getreden, die de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) vervangt.
Blogartikel door: Dewi Deijle
Gepubliceerd op www.ojau.nl, 18 april 2017
Wilt u weten hoe de overheid haar taak uitvoert? Heeft u over een bepaald onderwerp behoefte aan meer transparantie of bent u persoonlijk ergens bij betrokken waar u nadere (overheids)informatie over wilt hebben? Dat kan, en daar heeft u in beginsel recht op.
Met de overheid wordt bedoeld, onder andere, ministeries en gemeenten maar ook uitvoeringsorganen als het UWV en SVB. Ten behoeve van een goede democratische bestuursvorming dient de overheid, op grond van artikel 110 van de Grondwet, bij de uitvoering van haar taak openbaarheid te vervullen. In de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) is geregeld hoe de overheid dat moet doen als het gaat om verzoeken tot openbaarmaking van informatie over bestuurlijke aangelegenheden, bij in die wet aangewezen bestuursorganen. Het moet dus gaan om informatieverzoeken met betrekking tot het beleid van een bestuursorgaan. Daaronder vallen ook de voorbereiding en de uitvoering van het beleid, alsmede intern beraad.
Er zijn echter (uiteraard) wel uitzonderingen waar de overheid zich op kan beroepen. Het openbaar maken van informatie blijft onder bepaalde voorwaarden achterwege. De weigeringsgronden zijn onderverdeeld in absolute en relatieve weigeringsgronden.
Absolute weigeringsgronden
Uw verzoek om openbaarheid van informatie wordt afgewezen op grond van absolute weigeringsgronden als openbaring van die informatie:
- De eenheid van de Koning en Ministers in gevaar zou kunnen brengen
- De veiligheid van de Staat zou kunnen schaden (denk aan informatie van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD).
En als de informatie:
- Betrekking heeft op vertrouwelijke bedrijfs- en fabricagegegevens die door personen of bedrijven aan de overheid zijn meegedeeld.
- Betrekking heeft op gevoelige persoonsgegevens.
Denk er bijvoorbeeld aan, dat het belang van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van een persoon geschaad kan worden als de identiteit van die persoon kan worden achterhaald (herkenning handschrift, bepaalde uitlatingen, etc). Het privacybelang kan dus zwaarder wegen dan het belang van openbaarmaking van deze informatie. Uiteraard kan de overheid een afweging maken om bepaalde gegevens te anonimiseren of bepaalde delen mondeling mee te delen (in plaats van het document te verstrekken).
Relatieve weigeringsgronden
Bij de relatieve weigeringsgronden dient de overheid een belangenafweging te maken. Bij deze belangenafweging wordt het publieke belang bij openbaarmaking van de gevraagde informatie afgezet tegen de door de weigeringsgronden te beschermen (bijzondere) belangen. Uw verzoek om openbaarheid van informatie wordt afgewezen als het gaat om:
- Nederlandse internationale betrekkingen. Wanneer als gevolg van het verschaffen van informatie, het internationale contact op bepaalde punten stroever zal gaan lopen. Maar daarvoor zijn dan wel concrete aanwijzingen nodig.
- Economische of financiële belangen van de Staat. Bijvoorbeeld m.b.t de ramingen van de kosten die de Rijksgebouwendienst maakt voor de aanbesteding van bouwprojecten.
- Opsporing en vervolging van strafbare feiten. Als de opsporing en vervolging van strafbare feiten, dan wel de opsporing strategie met betrekking tot een strafbaar feit wordt gefrustreerd door openbaarmaking van gegevens.
- Inspectie, controle en toezicht door bestuursorganen. Zoals die gericht zijn op het vaststellen van niet-strafbare feiten door middel van steekproefsgewijze systemen, die hun zin zouden verliezen als informatie openbaar zou komen.
- Eerbiediging van persoonlijke levenssfeer. Bepalend is of bij openbaarmaking van informatie het belang van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer aan de orde is, en zo ja, of dat belang zwaarder moet wegen dan het belang van openbaarheid.
- Het belang dat de geadresseerde erbij heeft, als eerste kennis te kunnen nemen van de informatie.
- Het voorkomen van onevenredige bevoordeling of benadeling. Als door het verstrekken van informatie andere belangen dan die genoemd in de andere gronden, te zeer worden geschaad.
Voor verstrekking van informatie die betrekking heeft op het milieu, zijn weer uitzonderingen op de weigeringsgronden gemaakt.
De Wob bepaalt dat geen informatie wordt verstrekt over persoonlijke beleidsopvattingen van bestuurders, bewindslieden of ambtenaren in documenten, die zijn opgesteld ten behoeve van intern beraad. Hierop zijn wel weer uitzonderingen mogelijk.
Criteria
Een Wob-verzoek moet voldoen aan de volgende criteria:
Als onderwerp van het verzoek moet worden vermeld dat het om een Wob-verzoek gaat. Het bestuursorgaan kan dat wel uit uw verzoek afleiden, maar dit om onduidelijkheden en misverstanden te voorkomen
- In een Wob-verzoek moet zo precies mogelijk zijn aangegeven om welke informatie het gaat en die moet niet al openbaar zijn
- Het verzoek moet gaan om informatie die ergens is vastgelegd. Het maakt niet uit op wat voor manier. Dus ook geluidsbanden en foto’s zijn documenten in de zin van de Wob. Als men een boete heeft gekregen wegens overtreding tijdens het autorijden, kan men dus ook gegevens opvragen hieromtrentHet verzoek moet gaan om informatie waar het bestuursorgaan over beschikt. Het is niet de bedoeling dat het bestuursorgaan een ander bestuursorgaan moet raadplegen of nieuwe documenten moet vervaardigen.
- De informatie moet gaan over beleid van een bestuursorgaan, of over de voorbereiding en uitvoering ervan. Hierbij moet niet alleen gekeken worden naar de letterlijke tekst, maar ook naar de strekking van het verzoek. Als het verzoek wordt ingewilligd, is de gevraagde informatie vanaf dat moment voor iedereen publiek toegankelijk.
Uitblijven van het besluit of afwijzing
Wanneer het bestuursorgaan niet tijdig op een verzoek beslist, dan kunt u bezwaar maken of rechtstreeks beroep bij de bestuursrechter instellen. De bestuursrechter kan een termijn bepalen waarbinnen het bestuursorgaan alsnog een besluit bekendmaakt.
Indien het bestuursorgaan uw Wob-verzoek tot verstrekking van informatie afwijst en u bent het daar niet mee eens, dan kunt u tegen de afwijzing bezwaar maken. Als uw bezwaar ongegrond wordt verklaard, kunt u binnen 6 weken na de datum van die beslissing in beroep gaan bij de rechtbank. Overigens kan de rechter wel onderzoeken of u niet op oneigenlijke wijze gebruik maakt van de Wob en al dan niet misbruik maakt van de Wet dwangsom.
Motivatie
Voorts, uit de rechtspraak volgt dat bestuursorganen bij de beoordeling van Wob-verzoeken per document moeten aangeven waarom bepaalde documenten niet worden verstrekt. Dit betekent dat het bestuursorgaan niet kan volstaan met een algemeen beroep op één of meer uitzonderingsgronden. Het bestuursorgaan dient te motiveren waarom hij weigert bepaalde stukken openbaar te maken. Een beslissing op een Wob-verzoek moet rusten op een deugdelijke motivering. Uit die motivering moet dus blijken dat het bestuursorgaan de belangen zorgvuldig heeft afgewogen en waarom het ene belang zwaarder weegt dan het andere belang.
De mogelijkheid van het doen van een Wob-verzoek is misschien niet het eerste wat bij u opkomt. Wilt u meer informatie over dit onderwerp? Of bent u benieuwd naar bepaalde overheidsinformatie maar u weet niet of de informatie onder de Wob valt? U kunt altijd even contact opnemen met ons via het contactenformulier.